Γράφει ο Κώστας Μπακιρτζής (καθηγητής του ΑΠΘ, Παιδαγωγική Σχολή, εμψυχωτής-ψυχοθεραπευτής ΝDI, συγγραφέας του βιβλίου «Επικοινωνία και αγωγή»)

Με το προς έκδοση αυτού του τρίτου βιβλίου του  Μισέλ Λομπρό  στα ελληνικά (το πρώτο είναι «Ο Αντι-Φρόϋντ», 1999 εκδ. Gutenberg, και το δεύτερο το «Ζώντας Μαζί», 2015, εκδ. Αρμός), έχουμε για τον έλληνα αναγνώστη μια αρκετά πλήρη εικόνα του έργου του ριζοσπάστη αυτού ερευνητή.

Τα τρία αυτά βιβλία, πέρα από  τη συνθετική αναφορά στο σύνολο του έργου του συγγραφέα, το προεκτείνουν σε νέες διερευνήσεις κατανόησης  του ανθρώπου και της πορείας του, συνδέοντας πάντοτε  τον ψυχικό κόσμο με το κοινωνικό και το φυσικό του περιβάλλον.

Στο νέο του βιβλίο ο Λομπρό μελετά τη σχέση δύο  τύπου δυνάμεων  μεταξύ των οποίων μοιράζεται ο άνθρωπος: τις δυνάμεις της ευχαρίστησης-ηδονής (plaisir) και τις δυνάμεις του πόνου. Πρόκειται για δυνάμεις  αντίθετες που μπορούν να προκαλέσουν έντονες αντιδράσεις, ακραία συναισθήματα και συμπεριφορές. Η ατομική και η συλλογική-κοινωνική ζωή καθορίζονται από αυτές.

Οι δυνάμεις αυτές επιτρέπουν τη μάθηση και την ανάπτυξη, τη δημιουργικότητα και την εφευρετικότητα σε όλους τους τομείς.Παράλληλα οδηγούν στην κυριαρχία, την υπερπροστασία και την υποταγή. Οι επιπτώσεις τους είναι τεράστιας σημασίας. Καθορίζουν την πορεία ζωής του κάθε ανθρώπου και κατά συνέπεια των κοινωνικών ομάδων και της ανθρωπότητας τελικά. Το μέλλον τους εξαρτάται από τον συσχετισμό της ισχύος των δύο αυτών δυνάμεων.

H κατανόηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς υποστηρίζει ο Λομπρό, μπορεί να επιτευχθεί με τη μελέτη των δυνάμεων αυτών και ιδιαίτερα της αλληλεπίδρασής τους. Κάθε ένα από τα δύο συστήματα που ορίζουν, το ηδονικό σύστημα  και το αλγικό (système algésique),  μπορεί σε ορισμένες περιπτώσεις να περιορίσει ή και να εξουδετερώσει το άλλο.

Μέσω του μηχανισμού  της «ακτινοβολίας» (Ζώντας μαζί, 2015), ο ψυχισμός μπορεί να εγκλωβιστεί μερικά ή και ολοκληρωτικά  προς τη κατεύθυνση της ευχαρίστησης-ηδονής ή προς την κατεύθυνση του πόνου, ιδιαίτερα όταν το ένα από τα δύο συστήματα είναι ασθενές και μη ανεπτυγμένο. Βάσει αυτού του μηχανισμού, αναλύονται πολλές ακραίες περιπτώσεις διαμόρφωσης του ανθρώπινου ψυχισμού.

Ο Λομπρό δείχνει ότι η ευτυχία είναι δυνατό να βιωθεί, μπορεί όμως να βιωθεί και η μεγάλη δυστυχία, όπως η τρέλα, ή η κυριαρχική και αυταρχική συμπεριφορά, οδηγώντας  σε ανυπολόγιστης έκτασης καταστροφές, του ίδιου του εαυτού, αλλά και άλλων, και σε ορισμένες περιπτώσεις μάλιστα ολόκληρων πληθυσμών, με πολέμους, γενοκτονίες και ολοκαυτώματα.

Ιδιαίτερα εκπλήσσουν οι αναλύσεις του για τα κοινωνικά φαινόμενα της Γαλλικής επανάστασης και την άνοδο της αστικής  τάξης, τον σοσιαλισμό και τον κομμουνισμό. Υπεραμύνεται των ιδεών του Βολταίρου και της δημοκρατίας, έναντι κάθε εκμετάλλευσης και ολοκληρωτισμού, καπιταλισμού, φασισμού, ναζισμού και μπολσεβικισμού-σταλινισμού, επιχειρώντας την κλινική τους μελέτη.

Αναλύει προσεκτικά αυτούς τους ολοκληρωτισμούς, αποδίδοντας κεντρική σημασία στις συνθήκες για τη διαμόρφωση του ανθρώπινου ψυχισμού και της προσωπικότητας, ιδιαίτερα αυτής των πρωταγωνιστών τους.

Βαθειά πολιτικό ον o Λομπρό, βολταιρικής στόφας,  δεν κάνει πολιτικές αναλύσεις αλλά μελετά τις ψυχολογικές βάσεις και λειτουργίες της ανθρώπινης συμπεριφοράς, συμπεριλαμβανομένης και της κοινωνικής και πολιτικής.