Γράφει η Κατερίνα Μενάγια (ψυχολόγος, εμψυχώτρια ομάδων NDI)

Η ειδική αγωγή είναι ένας χώρος ευαίσθητος και δύσκολος. Υπάρχει μία πληθώρα από  ιατρικές ορολογίες που διαχωρίζουν και κατηγοριοποιούν τα άτομα με  αναπηρίες.

Η κατηγοριοποίηση δεν είναι βοηθητική όταν δουλεύεις με άτομα με αναπηρία. Δημιουργεί απόσταση, χωρίς να έχουμε την ευκαιρία να δούμε το άτομο ως πρόσωπο. Η μη κατευθυντικότητα παρέχει το πλαίσιο μέσα στο οποίο η διαφορετικότητα μπορεί να υπάρξει. Έχει ως άξονα και αρχή το σεβασμό, την αποδοχή του άλλου όπως είναι, την αρχή της συνοδείας, της θετικής στάσης απέναντι στον άλλον. (Μπακιρτζής, Κ.)

Η αναπηρία δεν συνιστά ασθένεια, αλλά έναν διαφορετικό τρόπο ύπαρξης του ατόμου. Το πρόσωπο  με αναπηρία δεν νιώθει την ανάγκη να αλλάξει. Εμείς οι φυσιολογικοί άνθρωποι δεν μπορούμε να δεχτούμε την διαφορετικότητα, μας ανησυχεί, μας φοβίζει. Η διαφορετικότητα αντιπροσωπεύει το άγνωστο, αυτό που δεν γνωρίζουμε και δεν υπάρχει για εμάς. Το να είμαστε ανοιχτοί στην διαφορετικότητα είναι εφικτό. Μια θετική στάση είναι η αναγνώριση, η διεκδίκηση, η διευκόλυνση της συνύπαρξης μέσα σ’ αυτήν.

Με ισότιμες διαδικασίες, που έχουν νόημα για τα άτομα με αναπηρία όπως είναι το κοινό παιχνίδι, η μουσική, ο χορός, το παραμύθι, το θέατρο, το γέλιο, μπορούν να ζήσουν όπως πραγματικά επιθυμούν.

Η διαδικασία που έχει μια θεραπευτική αξία, είναι αυτή που επιτρέπει την επιβεβαίωση  της προσωπικότητας, την δυνατή και δυναμική δράση, το παιχνίδι, την επιβράβευση του εαυτού μας, με άλλα λόγια μια ορισμένη ευχαρίστηση-αγαλλίαση…

Μια εμπειρία όμως για να βιωθεί θετικά είναι απαραίτητο να εμπλέξει και να κινητοποιήσει όλο το ψυχοβιολογικό οργανισμό του ατόμου, δηλαδή να τον συγκινήσει. Η συγκίνηση είναι συν-κίνηση, συμμετοχή και αλληλεπίδραση. Είναι το βίωμα της συνάντησης του εαυτού με το ‘περιβάλλον’ και τον ‘άλλον’. Το συγκινησιακό βίωμα είναι αυτό που καθορίζει την ποιότητα των εμπειριών μας. ‘Θετική εμπειρία’ δεν είναι αυτή που προκαλεί απαραίτητα θετικά συναισθήματα, όπως είναι η χαρά, αλλά αυτή που προκαλεί συγκίνηση. Αντίθετα, αρνητική είναι η κατάσταση απουσίας κίνησης και συγκίνησης, η απόσυρση και το κλείσιμο. (Μισέλ Λομπρό).

Η κίνηση λοιπόν, η εμπειρία, η μίμηση, η κοινωνία, το συναίσθημα, η  γλώσσα είναι τα βασικά στοιχεία του παραμυθιού. Το παραμύθι είναι ένα μέσο, μια τεχνική που έχει να μας δώσει πολλά. Το παραμύθι, δεν είναι μόνο φαντασία, μα η καθημερινή ζωή και πραγματικότητα. Μέσα από αυτό ξαναζωντανεύουμε εικόνες από την καθημερινή ζωή μας και οι ήρωες του είμαστε εμείς. Ο καθένας τόσο σημαντικός, όσο σημαντική είναι και η διαφορετικότητα του.

Μέσα από αυτό, η επιθυμία εκφράζεται ανοικτά. Οι άνθρωποι καθορίζονται από τις επιθυμίες τους. Η δύναμη που έχει η επιθυμία, η δύναμη που έχει το παραμύθι, είναι και η δύναμη που μας κινητοποιεί και μας κάνει να υπάρχουμε. Το παραμύθι είναι χώρος συνάντησης της διαφορετικότητας, της μοναδικότητας και της εμπειρίας των ανθρώπων, των προσώπων.

Μέσα από την αφήγηση του,  το θεραπευτικό αποτέλεσμα έγκειται στο γεγονός ότι το άτομο εκφράζεται, διηγείται τα βάσανά του, τις περιπέτειές του, δημιουργεί τον προσωπικό του μύθο. Επιπλέον συμβαίνει μπροστά σε κοινό, που αντικρίζει τον πρωταγωνιστή, ίσως και δημιουργό, τον ακούει, προσπαθεί να κατανοήσει, συν-πάσχει, τον αποδέχεται άνευ όρων (Καρλ Ρότζερς).. Τότε το άγχος και οι αρνητικές συγκινήσεις γίνονται αφορμή δημιουργίας. Μέσα από την εμπειρία αυτή  δημιουργούνται νέες επιθυμίες, εμπλουτίζεται ο ψυχικός κόσμος μας.

Το ‘ζήσαν αυτοί καλά και εμείς καλύτερα,’ είναι μια πραγματικότητα, αφού ο κάθε διαφορετικός επιτυγχάνει το θέλω του. Μεταφέρει την εμπειρία του στους σημαντικούς άλλους για εκείνον, για να ζήσουν και αυτοί ακόμα καλύτερα.